آنوریسم آئورت شکمی

تعریف

آنوریسم آئورت شکمی، محلی ضعیف شده و برآمده شده در قسمت پایین آئورت ( رگ خونی بزرگی که خون را به بدن می رساند ) می باشد. آئورت، با ضخامتی در حدود یک شلنگ باغبانی، از قلبتان واقع در مرکز قفسه سینه تا شکمتان امتداد دارد. از آنجا که آئورت تامین کننده اصلی خون بدن است ، پاره شدن آنوریسم آئورت شکمی می تواند باعث خونریزی تهدید کننده حیات شود. اگر چه شما ممکن است هیچ علائمی نداشته باشید ، ولی پی بردن به داشتن یک آنوریسم آئورت شکمی می تواند ترسناک باشد.

بیشتر آنوریسم های آئورت شکمی کوچک و دارای رشد آهسته، پاره نمی شوند. اما برای بزرگ ها و آنوریسم هایی که به سرعت در حال رشدند این احتمال وجود دارد. بسته به اندازه و سرعت رشد آنوریسم آئورت، درمان ممکن است از تحت نظر گرفتن تا عمل جراحی اورژانس متفاوت باشد. هنگامی که یک آنوریسم آئورت شکمی کشف می شود، پزشکان آن را به دقت بررسی می کنند تا در صورت لزوم برایش یک عمل جراحی را برنامه ریزی کنند، چون عمل جراحی اورژانسی برای آنوریسم پاره شده شکمی می تواند مخاطره آمیز باشد.

علامت ها

آنوریسم های آئورت شکمی اغلب به آرامی و معمولا بدون هیچ علائمی رشد می کند، به همین دلیل تشخیص آنها دشوار است. برخی از آنوریسم ها هرگز پاره نخواهند شد. بسیاری از آنها در شروع کوچکند و کوچک باقی خواهند ماند، هر چند که بسیاریشان هم در طول زمان گسترش می یابند. برخی از آنوریسم های آئورت به آرامی بزرگ می شوند و افزایشی کمتر ۱٫۲ سانتی متر در طول یک سال دارند. برخی دیگر با سرعت بیشتری بزرگ می شوند که در این صورت خطر پارگی شان افزایش می یابد. پیش بینی اینکه یک آنوریسم آئورت ممکن است با چه سرعتی بزرگ شود، دشوار است.

همینطور که یک آنوریسم آئورت در طول زمان بزرگ می شود، برخی بیماران با علائم زیر متوجه آن می شوند:

احساس ضربان در نزدیکی ناف
حساسیت به لمس یا درد در شکم یا قفسه سینه
درد پشت

هنگامی که به پزشک مراجعه می کنید
در صورتی که دارای هر یک از علائم ذکر شده در بالا باشید، باید پزشکتان را مطلع کنید.

هر فرد با سن ۶۰ سال و بالاتر که دارای عوامل خطر ابتلا به آنوریسم آئورت است باید به طور منظم تحت بررسی های دوره ای برای کشف بیماری قرار گیرد. مردان در محدوده سنین ۶۵ تا ۷۵ سال که سیگاری اند باید یک بار برای یافتن آنوریسم آئورت شکمی ، با استفاده از سونوگرافی شکمی غربالگری شوند. برای مردان ۶۰ ساله و بالاتر که سابقه خانوادگی آنوریسم آئورت شکمی دارند نیز باید غربالگری را در نظر بگیرند.

اگر شما سابقه خانوادگی آنوریسم آئورت داشته باشید، پزشکتان ممکن است بررسی های منظم اولتراسوند ( سونوگرافی ) را برای غربالگری این بیماری به شما توصیه کند.

علل

اغلب آنوریسم های آئورت در بخشی از آئورت رخ می دهد که درون شکم شما قرار دارد. اگر چه علت دقیق آنوریسم های آئورت شکمی ناشناخته است، عواملی چند ممکن است در این میان دارای نقش باشند، از جمله:

استفاده از توتون و تنباکو. به نظر می رسد سیگار کشیدن و اشکال دیگر استفاده از توتون و تنباکو باعث افزایش خطر ابتلا به آنوریسم آئورت می شود. سیگار کشیدن علاوه بر اثرات مخربی که به طور مستقیم بر عروق می گذارد، منجر به تجمع پلاک های چربی در سرخرگ ها (تصلب شرایین) و فشار خون بالا می گردد. سیگار کشیدن همچنین می تواند با صدمه زدن به آئورت باعث رشد سریع تر آنوریسم شما شود.
فشار خون بالا. فشار خون بالا، به خصوص اگر کنترل نشده باشد، باعث افزایش خطر ابتلا به آنوریسم آئورت می گردد. این به دلیل آن است که فشار خون بالا می تواند به صدمه و تضعیف شریان ها منجر گردد.

عفونت در آئورت (واسکولیت). در موارد نادر، آنوریسم آئورت ممکن است ناشی از عفونت یا التهابی باشد که بخشی از دیواره آئورت را تضعیف می کند .

آنوریسم ها می توانند در هر جایی از امتداد آئورت ایجاد شوند، اما هنگامی که در قسمت فوقانی آئورت رخ می دهند، آنوریسم آئورت سینه ای نامیده می شوند. بیشترین شیوع آنوریسم در قسمت پایین آئورت است و آنوریسم آئورت شکمی نامیده می شوند. به ندرت، آنوریسم می تواند در بین قسمت های فوقانی و تحتانی آئورت رخ دهد. این نوع از آنوریسم، آنوریسم سینه ای شکمی (thoracoabdominal aneurysm) نامیده می شود.

عوامل خطر

عوامل خطر ساز در رابطه با آنوریسم آئورت شکمی، عبارتند از:

سن آنوریسم آئورت شکمی اغلب در افراد در سنین ۶۰ سالگی و بالاتر رخ می دهد.
استفاده از توتون و تنباکو. استفاده از تنباکو، یک عامل خطر قوی برای ابتلا به آنوریسم آئورت است. استفاده طولانی مدت تر از دخانیات و یا جویدن تنباکو، خطر ابتلا را بیشتر هم خواهد کرد.
فشار خون بالا. افزایش فشار خون باعث آسیب به رگ های خونی بدن می شود و این خود شانس ابتلا به آنوریسم را بالا می برد.
آترواسکلروز ( تصلب شرائین یا سخت شدن رگ ها ) . آترواسکلروز که رسوب چربی و دیگر مواد در عروق است، می تواند باعث آسیب به دیواره رگ های خونی شود و خطر ابتلا به آنوریسم را افزایش دهد.
جنس مذکر. ابتلا به آنوریسم آئورت در مردان بسیار بیشتر از زنان است. با این حال، خطر پارگی آنوریسم در زنان مبتلا به آنوریسم آئورت بالاتر از مردان مبتلا است.
نژاد. آنوریسم های آئورت معمولا در سفید پوستان نسبت به نژاد های دیگر بیشتر رخ می دهد.
سابقه خانوادگی. افرادی که سابقه خانوادگی آنوریسم آئورت دارند در معرض خطر بالاتری از ابتلا به آن هستند. در این افراد آنوریسم تمایل دارد که در سنین پایین تر ایجاد شود و در معرض خطر بالاتری از پارگی قرار دارد.

عوارض

پارگی در دیواره آئورت، عارضه ی اصلی آنوریسم آئورت شکمی است. آنوریسم آئورت پاره شده می تواند منجر به خونریزی داخلی تهدید کننده حیات شود . به طور کلی، آنوریسم های بزرگتر، بیشتر در معرض خطر پارگی هستند.

علائم و نشانه ها ی آنوریسم آئورت پاره شده عبارتند از:

درد ناگهانی، شدید و مداوم شکم، قفسه سینه یا پشت
دردی که به پشت و یا پاها انتشار می یابد
تعریق
بی قراری
سرگیجه
فشار خون پایین
نبض سریع
از دست دادن هوشیاری
تنگی و تنفس کوتاه

یکی دیگر از عوارض آنوریسم آئورت خطر لخته های خون است. لخته های خونی کوچک می تواند در منطقه آنوریسم آئورت تشکیل شود. اگر یک لخته خون از دیواره داخلی آنوریسم جدا شود و رگ های خونی در نقاط دیگر بدن را مسدود کند، می تواند باعث انسداد جریان خون به پاها، انگشتان پا، کلیه ها و یا ارگان های شکمی و درد شود.

آزمایشات و تشخیص

اغلب آنوریسم های آئورت شکمی در طول بررسی برای دلایل دیگر یافت می شوند. به عنوان مثال، در طی یک معاینه معمول، پزشکتان ممکن است برآمدگی ضربانداری را در شکم شما لمس کند، هر چند که بعید است دکتر شما قادر به شنیدن علایم آنوریسم از طریق گوشی باشد. آنوریسم های آئورت اغلب در طی تست های معمول پزشکی از قبیل عکس قفسه سینه یا سونوگرافی قلب یا شکم که به دلایل مختلف تجویز می شوند، کشف می گردند.

اگر پزشکتان به وجود آنوریسم آئورت در شما مشکوک شود، آزمایشات تخصصی می تواند آن را تأیید کند. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

عکس قفسه سینه. پزشک شما در ابتدا ممکن است با جستجو در عکس رادیولوژی قفسه به دنبال آنوریسم بگردد. پس وی شاید در اولین قدم برای بررسی مشکلات آئورت دستور گرفتن این عکس را بدهد و یا اینکه در عکس قفسه سبنه ای که به دلایل دیگر گرفته شده آنوریسم آئورت شکمی را کشف کند
.
سونوگرافی شکم. این آزمون می تواند به تشخیص آنوریسم آئورت شکمی کمک کند. در طول این آزمون بدون درد، شما در حالت طاقباز بر روی تخت معاینه دراز خواهید کشید و مقدار کمی ژل گرم بر روی شکم شما استعمال خواهد شد. ژل به حذف هوای تشکیل شده بین بدن شما و ابزار کار سونوگرافیست ( ترانس دیوسر ) برای بهتر دیده شدن آئورت کمک می کند. تکنسین، ترانس دیوسر را با فشاری ملایم بر روی پوست شکم شما، از نقطه ای به نقطه دیگر حرکت خواهد داد. ترانس دیوسر تصاویری را به کامپیوتر می فرستد و سونوگرافیست بر روی صفحه کامپیوتر به دنبال آنوریسم های احتمالی خواهدگشت.

سی تی اسکن (Computerized tomography scan). این آزمایش بدون درد می تواند به پزشک تصاویر واضح و روشنی از آئورت ارائه کند. در طی انجام سی تی اسکن، شما بر روی تختی در کنار ماشینی حلقه مانند دراز خواهید کشید. آشکارسازهای درون ماشین، اشعه هایی را که از بدن شما کرده اند اندازه گیری می کند و آن را به سیگنال های الکتریکی تبدیل می نماید. یک کامپیوتر این سیگنال های دریافت شده را جمع آوری کرده و بسته به شدتشان، به آنها رنگی در محدوده سیاه تا سفید اختصاص می دهد. سپس کامپیوتر را این تصاویر را جمع آوری کرده و آنها را بر روی مانیتور کامپیوتر نمایش می دهد.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا ام آر آی (Magnetic resonance imaging) MRI ، یک روش تصویربرداری بدون درد دیگر است. بیشتر دستگاه های ام آر آی حاوی یک آهن ربای بزرگ به شکل تونل هستند. شما بر روی سطحی متحرک که به درون تونل کشیده می شود، دراز می کشید. میدان مغناطیسی، ذرات اتمی را در برخی از سلول های بدنتان ردیف می کند. هنگامی که امواج رادیویی از طریق این ذرات هم راستا شده، پراکنده می شوند، سیگنال هایی تولید می کند که با توجه به نوع بافتی که از آن عبور می کنند، متفاوت است. پزشک می تواند از تصاویر تولید شده توسط این سیگنال ها، برای کشف آنوریسم احتمالی شما استفاده کند.

غربالگری منظم برای افراد در معرض خطر آنوریسم آئورت شکمی

توصیه می شود مردان بین سنین ۶۵ تا ۷۵ که سیگاری هم هستند یک بار برای آنوریسم آئورت شکمی با استفاده از سونوگرافی شکمی غربالگری شوند. برای مردان ۶۰ ساله و بالاتر با سابقه خانوادگی آنوریسم آئورت شکمی نیز باید غربالگری نظر گرفته شود.

درمان
در اینجا دستورالعمل هایی کلی برای درمان آنوریسم آئورت شکمی آورده می شود:

آنوریسم های کوچک. اگر آنوریسم آئورت شکمی شما کوچک باشد ( با قطر حدود ۴ سانتیمتر و یا کوچکتر ) و شما هیچ علائمی نداشته باشید، پزشکتان ممکن است به جای جراحی رویکرد صبر و مشاهده ( تحت نظر گرفتن ) را پیشنهاد کند. به طور کلی، آنوریسم های کوچک نیازی به جراحی ندارند، زیرا خطر جراحی بیشتر از خطر پارگی آنوریسم است.

اگر شما این رویکرد را انتخاب کنید، پزشکتان آنوریسم شما را با سونوگرافی های دوره ای (معمولا هر شش تا ۱۲ ماه) رصد خواهد کرد و به شما توصیه خواهد نمود که اگر دچار درد شکم یا کمر (نشانه های بالقوه پارگی) گردیدید، بلافاصله مراجعه نمایید.

آنوریسم های متوسط. یک آنوریسم متوسط بین ۴ تا ۵٫۶ سانتی متر قطر دارد. در مورد آنوریسم آئورت شکمی با اندازه متوسط، میزان خطرات ناشی از عمل جراحی در مقایسه با سیاست صبر و انتظار به خوبی روشن نیست. شما در مورد میزان مزایا و خطرات رویکرد انتظاری در مقایسه با عمل جراحی، باید با پزشک خود مشاوره کنید.

آنوریسم های بزرگ، با رشد سریع و یا نشت کننده. اگر آنوریسمتان بزرگتر از ۵٫۶ سانتی متر و یا به سرعت در حال رشد (بیش از ۰٫۵ سانتی متر طی شش ماه) باشد، شما احتمالا نیاز به جراحی خواهید داشت. علاوه بر این، آنوریسم های نشت کننده، دردناک و یا حساس به لمس نیاز به درمان خواهند داشت. دو نوع عمل جراحی برای آنوریسم آئورت شکمی وجود دارد.

– یکی جراحی باز شکم برای ترمیم پارگی آنوریسم آئورت شکمی است که شامل شکافتن شکم، برداشتن قسمت مشکل دار آئورت و جایگزینی آن با یک لوله مصنوعی (پیوندی) می باشد. با استفاده از این نوع عمل جراحی، به احتمال زیاد بهبودی کامل ماه ها طول خواهد کشید.

– روش دیگری که گاهی برای ترمیم آنوریسم مورد استفاده قرار می گیرد، عمل جراحی اندوواسکولار ( داخل رگی ) است که یک روش کمتر تهاجمی می باشد. پزشکان یک گرافت مصنوعی را به انتهای یک لوله نازک (کاتتر) متصل کرده و آن را از طریق یک سرخرگ در پا به سمت آئورت شما می فرستند. گرافت ( لوله ای بافته شده با پوششی فلزی ) در محل آنوریسم قرار می گیرد و در آنجا با قلاب ها و یا پین هایی کوچک بسته می شود. قطعه پیوندی یا گرافت، بخش ضعیف شده ی آئورت را برای جلوگیری از پاره شدن آنوریسم تقویت می کند.

زمان بهبودی برای افرادی که تحت عمل جراحی اندوواسکولار قرار می گیرند نسبت به افرادی که تحت جراحی شکم باز قرار گرفته اند کوتاه تر (در حدود یک یا دو هفته در مقایسه با شش هفته برای عمل جراحی باز) است.

گزینه های درمان آنوریسم شما به عوامل مختلفی از جمله، محل آنوریسم، سن شما، عملکرد کلیه و شرایط دیگر که ممکن است خطر عمل جراحی و یا عمل اندوواسکولار را افزایش دهد، بستگی دارد.

شیوه زندگی و راه حل های خانگی

داروهای استاتینی ( مثل آتورواستاتین ) و برخی از آنتی بیوتیک ها ممکن است رشد آنوریسم های کوچک آئورت را کند کنند. همچنین شواهدی وجود دارد که مسدودکننده های گیرنده آنژیوتانسین ( لوزارتان ) ممکن است از تشکیل آنوریسم جلوگیری کند.

بهترین روش برای جلوگیری از آنوریسم آئورت این است که تا حد امکان از عروق خونی خود محافظت کنیم و آنها را سالم نگه داریم. این به معنای برداشتن گام های زیر است:

ترک سیگار و تنباکو تحت کنترل قرار دادن فشار خون ورزش منظم کاهش کلسترول و چربی در رژیم غذایی

اگر دارای برخی عوامل خطر ساز ابتلا به آنوریسم آئورت هستید، با پزشکتان صحبت کنید. در صورتی که در معرض خطر باشید، پزشکتان ممکن است اقداماتی اضافی از جمله داروهایی برای کاهش فشار خون و مقابله با استرس در شریان های تضعیف شده برایتان توصیه کند. همچنین ممکن است سونو گرافی غربالگری هر چند سال یکبار برایتان در نظر گرفته شود.