آسم

آسم وضعیتی است که در آن راه های هوایی باریک و متورم شده و ترشحات اضافی تولید می کند. این باعث می شود که تنفس مشکل شده و سرفه های حمله ای، خس خس سینه و تنگی نفس ایجاد شود.

برای برخی افراد، آسم مشکلی کوچک است. برای بسیاری دیگر هم می تواند مشکلی باشد که با فعالیت های روزانه تداخل داشته و ممکن است به حمله آسمی که تهدید کننده زندگی ست منجر شود.

آسم به طور کامل قابل درمان نیست، اما علائم آن می تواند کنترل شود. از آنجا که آسم اغلب در طول زمان تغییر می کند، مهم است که شما با پزشک خود در مورد پیگیری علائم و نشانه های آسم خود و تنظیم درمان مورد نیاز مشاوره کنید.

علائم

نشانه های آسم از فردی تا فرد دیگر متفاوت است. حملات آسم ممکن است نادر باشد، بیمار می تواند فقط در زمان هایی خاص مانند زمان ورزش علائم را داشته باشد و یا علائم همیشه وجود داشته باشد.

علائم و نشانه های آسم عبارتند از:

تنگی نفس
فشار روی قفسه سینه یا درد
مشکلات خواب به علت تنگی نفس، سرفه یا خس خس سینه
سوت یا خس خس صدا در هنگام بازدم (خس خس نشانه شایع آسم در کودکان است)
حملات سرفه یا خس خس سینه که توسط ابتلا به یک ویروس تنفسی مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا بدتر می شود

نشانه هایی که دلیل بدتر شدن احتمالی آسم است:

علائم و نشانه های آسم مکرر و آزاردهنده شده است

افزایش سختی تنفس (اندازه گیری با یک پیک فلومتر، دستگاهی مورد استفاده برای بررسی کیفیت کار ریه ها)

نیاز دائم به استفاده از داروهای استنشاقی سریع الاثر

در برخی افراد، علائم و نشانه های آسم در شرایط خاصی شعله ور می شود:

آسم ناشی از ورزش، که ممکن است در زمانی که هوا سرد و خشک است بدتر شود
آسم شغلی، توسط محرک های محل کار مانند فوم های شیمیایی، گازها و یا گرد و غبار شعله ور می شود
آسم ناشی از آلرژی، توسط آلرژن هایی خاص، مانند موی حیوانات خانگی، سوسک ها یا گرده ها شعله ور می شوند

حملات شدید آسم می تواند تهدید کننده زندگی باشد. برای اطلاع از اقدامات موثر در هنگام بدتر شدن نشانه های آسم و زمانی هایی که نیاز به درمان فوری دارید، با پزشکتان مشاوره کنید. نشانه های اورژانس آسم (لزوم مراجعه به پزشک) عبارتند از:

بدتر شدن سریع تنگی نفس یا خس خس سینه
عدم بهبودی حتی پس از استفاده از داروهای استنشاقی سریع الاثر مانند آلبوترول
تنگی نفس هنگام انجام فعالیت فیزیکی حداقل

علل

به درستی مشخص نیست که چرا برخی از افراد مبتلا به آسم می شوند و برخی دیگر نه، اما احتمالا به علت ترکیبی از عوامل ژنتیک (ارثی) و محیطی ست.

تماس با محرکهای مختلف و موادی که باعث آلرژی می شوند (حساسیت زا) می تواند علائم و نشانه های آسم را آغاز کند. محرک های آسم از فردی به فرد دیگر متفاوت است و می تواند شامل موارد زیر باشد:

آلرژن های هوا، مانند گرده، شوره بدن حیوانات، قارچ ها و گرد و غبار
عفونت های تنفسی، مانند سرماخوردگی

فعالیت فیزیکی (آسم ناشی از ورزش)

هوای سرد
آلاینده ها و محرک های هوا مانند دود
برخی از داروها، از جمله بتا بلوکرها، آسپرین، ایبوپروفن

استرس و احساسات شدید
سولفیت ها و مواد نگهدارنده در برخی از انواع غذاها و نوشیدنی ها مانند میگو، میوه های خشک، سیب زمینی فرآوری شده و …

بیماری ریفلاکس معده (یک بیماری است که در آن اسید معده به گلو پس می زند)

عوامل خطرساز

تصور می شود عواملی چند، شانس ابتلا به آسم را افزایش می دهند که شامل موارد زیرند:

داشتن نسبت خونی با یک فرد مبتلا به آسم (مانند پدر و مادر یا خواهر و برادر)

داشتن شرایط آلرژیک دیگر، مانند درماتیت آتوپیک یا رینیت آلرژیک (تب یونجه)

داشتن اضافه وزن
سیگاری بودن
قرار گرفتن در معرض دود دست دوم
قرار گرفتن در معرض دود اگزوز و یا انواع دیگر آلودگی
قرار گرفتن در معرض برانگیزنده های شغلی، مانند مواد شیمیایی مورد استفاده در کشاورزی، مواد مورد استفاده درآرایشگری و تولیدات صنعتی

عوارض

عوارض آسم عبارتند از:

علائم و نشانه هایی که خواب، کار و یا فعالیت های تفریحی را مختل می کند
روزهای استعلاجی از محل کار یا مدرسه هنگام شعله ور شدن حملات آسم
تنگی دائمی لوله های برونش (تغییر شکل مجاری هوایی) که بر روی کیفیت تنفس تاثیر گذار است

نیاز به اورژانس و بستری برای حملات شدید آسم
عوارض جانبی استفاده طولانی مدت از برخی داروهای مورد استفاده برای ایجاد ثبات آسم شدید

درمان مناسب باعث جلوگیری از بسیاری عوارض کوتاه مدت و بلند مدت ناشی از آسم می شود.

آزمایشات و تشخیص

معاینه فیزیکی

برای رد کردن سایر بیماریهای ممکن – مانند یک عفونت تنفسی یا بیماری مزمن انسدادی ریه – پزشک یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد و از شما در مورد علائم و نشانه های شما و در مورد دیگر مشکلات سلامتی سوال خواهد کرد.

آزمون های اندازه گیری عملکرد ریه

شما ممکن یک سری آزمایشات ریوی برای تعیین مقدار ورود و خروج هوا در هنگام تنفس را بدهید. این آزمایشات شامل موارد زیرند:

اسپیرومتری. این تست با چک کردن میزان و سرعت هوایی که شما می توانید پس از یک دم عمیق به بیرون دهید، میزان تنگی مجاری برنش را تخمین می زند.

پیک فلو. پیک متر دستگاه ساده ای است که نشان می دهد شما با چه قدرتی می توانید نفس خود را بیرون دهید. ثبت اعداد کمتر از حد معمول در دستگاه پیک فلومتر نشانه ی این است که ریه ها به خوبی کار نمی کنند و آسم احتمالا بدتر شده است.

تست های عملکرد ریه اغلب قبل و پس از مصرف داروهایی به نام برونکودیلاتور (به منظور باز کردن راههای هوایی) انجام می شوند. اگر عملکرد ریه با استفاده از یک برونکودیلاتور بهبود پیدا کند، این احتمال وجود دارد فرد مبتلا به آسم باشد.

آزمون های اضافی

سایر آزمون های تشخیصی آسم عبارتند از:

چالش متاکولین. متاکولین به عنوان برانگیزاننده آسم شناخته می شود و با استنشاق آن انسداد خفیفی در راه های هوایی ایجاد خواهد شد.  اگر فرد به متاکولین واکنش نشان دهد، به احتمال زیاد مبتلا به آسم است. حتی اگر تست عملکرد ریوی اولیه طبیعی باشد این آزمایش ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.

آزمون اکسید نیتریک. این آزمون، هر چند به طور گسترده در دسترس نیست، مقدار گاز نیتریک اکسید موجود در تنفس فرد را اندازه گیری می کند. هنگامی که راه های هوایی ملتهب می شوند – نشانه ای از آسم – ممکن است اکسید نیتریک بالاتر از سطح معمول شود.

تصویر برداری. یک عکس رادیولوژی ساده و سی تی اسکن با وضوح بالا از ریه ها و حفرات بینی (سینوس ها) می تواند هر ناهنجاری ساختمانی و یا بیماری (مثل عفونت) مسبب تشدید مشکلات تنفسی را تشخیص دهد.

تست آلرژی. این را می توان با یک تست پوستی یا آزمایش خون انجام داد. آزمون آلرژی می تواند آلرژی به حیوانات خانگی، گرد و غبار، کپک ها و گرده ها را تشخیص دهد. اگر محرک اصلی آلرژی شناسایی شود، می تواند به دستیابی یک برنامه ایمونوتراپی آلرژن منجر شود.

ائوزینوفیل های خلط. این تست برای دیدن نوعی از سلول های سفید خون (ائوزینوفیل ها) در مخلوط بزاق و مخاط (خلط) خارج شده در هنگام سرفه می باشد. ائوزینوفیل ها همزمان با ایجاد علائم آسم ظاهر می شوند و با یک ماده رنگی به نام ائوزین رنگ آمیزی شده و قابل مشاهده می شوند.

تست تحریکی برای آسم ورزشی و آسم ناشی از سرما. در این آزمایش ها، پزشک انسداد راه هوایی قبل و پس از انجام فعالیت بدنی شدید و یا چند نفس از هوای سرد را می سنجد.

چگونگی طبقه بندی آسم

پزشک با در نظر گرفتن پاسخ سوالاتی در مورد علائم ( مانند : اغلب چگونه دچار حمله آسم می شوید و این حمله چقدر بد است) همراه با نتایج حاصل از معاینه فیزیکی و تست های تشخیصی، آسم را طبقه بندی می کند.

تعیین شدت آسم به پزشک برای انتخاب بهترین درمان کمک می کند. شدت آسم اغلب در با گذشت زمان تغییر می کند و نیاز به تنظیم مجدد درمان می باشد.

آسم را به چهار دسته کلی طبقه بندی می کنند:

متناوب خفیف = علائم خفیف حداکثر تا دئ روز در هفته و دو شب در ماه

مداوم خفیف = علائم بیش از دو بار در هفته، اما نه بیش از یک بار در یک روز

دائمی متوسط = علائم یک بار در روز و بیش از یک شب در هفته

دائمی شدید = علائم در طول بیشتر روزها و اغلب شبها

درمان و داروها

پیشگیری و کنترل طولانی مدت، کلیدی در توقف حملات آسم قبل از شروع آنهاست. درمان معمولا شامل آموزش شناختن محرک ها، اقداماتی برای اجتناب از آنها و توجه به تنفس از این لحاظ که داروهای روزانه ضد آسم علائم را تحت کنترل در آورده است. در صورت ایجاد حملات آسم، ممکن است بیمار نیاز به استفاده از داروهای استنشاقی سریع اثری مانند آلبوترول داشته باشد.

داروها

داروهای مناسب برای بیمار به عواملی چند بستگی دارد: سن بیمار، علائم، شروع کننده ها و داروهایی که آسم را بهتر ازهمه تحت کنترل در می آورد.

مصرف طولانی مدت داروهای کنترل کننده آسم، التهاب مجاری هوایی که عامل ایجاد علائم است را کاهش می دهد. داروهای استنشاقی سریع اثر (بازکننده های برنش) به سرعت راه های هوایی متورم را که تنفس را سخت کرده، باز می کند. در برخی موارد، داروهای ضد آلرژی ضروری است.

مصرف طولانی مدت داروهای کنترل کننده آسم به صورت روزانه، عموما سنگ بنای درمان آسم است. این داروها بیماری آسم را روزانه تحت کنترل درآورده و احتمال ایجاد حمله آسم را کاهش می دهند. انواع داروهای کنترل کننده طولانی مدت عبارتند از:

کورتیکواستروئیدهای استنشاقی. این داروهای ضد التهابی شامل فلوتیکازون، بودزونید، فلونیزولید، سیکلزونید، بکلومتازون، مومتازون و فلوتیکازون فلورات هستند.

ممکن است تا رسیدن به حداکثر اثرات مفید این داروها، نیاز به مصرف چند روز تا چند هفتگی این داروها باشد. برخلاف کورتیکواستروئیدهای خوراکی، این داروهای کورتیکواستروئیدی دارای خطر نسبتا کمی از عوارض جانبی هستند و به طور کلی برای استفاده طولانی مدت امن هستند.

تعدیل کننده های لوکوترین. این داروهای خوراکی از جمله، مونته لوکاست، زافیرلوکاست و زیلوتون تا ۲۴ ساعت به کاهش کمک می کنند.

در مواردی نادر، این داروها با واکنش های روانی، مانند اضطراب، پرخاشگری، توهم، افسردگی و افکار خودکشی همراهی دارند. در صورت هر واکنش غیر معمول با مصرف این داروها، حتما با پزشک خود مشاوره کنید.

آگونیست های طولانی اثر بتا. این داروهای استنشاقی که شامل سالمترول و فورموترول راههای هوایی را باز می کنند.

برخی تحقیقات نشان می دهد که مصرف این داروها به تنهایی ممکن است خطر ابتلا به حملات آسم را افزایش دهد، لذا باید در ترکیب با کورتیکواستروییدهای استنشاقی استفاده شوند. و از آنجایی که این داروها می تواند حال بیمار مبتلا به آسم را بدتر کند، برای حمله حاد آسم استفاده نمی شوند.

اسپری های ترکیبی. این داروها مانند فلوتیکازون-سالمترول، بودزونید-فورموترول، فورموترول-مومتازون، حاوی یک آگونیست بتا طولانی اثر همراه با یک کورتیکواستروئید هستند. از آنجا که این اسپری های ترکیبی حاوی آگونیستهای طولانی اثر بتا هستند، ممکن است خطر بروز حملات آسم را افزایش دهند.

تئوفیلین. یک قرص روزانه است که راه های هوایی را بوسیله شل کردن عضلات اطراف راههای هوایی باز(برونکودیلاتور) می کند. در سالهای اخیر این دارو کمتر تجویز و مصرف می شود.

داروهای سریع الاثر (نجات بخش) در صورت نیاز برای رفع سریع و کوتاه مدت علائم در طی حمله آسم (و در صورت تجویز پزشک قبل از ورزش) استفاده می شوند. انواع داروهای سریع اثر عبارتند از:

بتا آگونیست های کوتاه اثر. این باز کننده های برونش سریع الاثر استنشاقی در عرض چند دقیقه عمل می کنند و به سرعت علائم یک حمله آسم را کاهش می دهند. این دسته شامل آلبوترول و لوالبوترول هستند.

بتا آگونیست های کوتاه اثر می توانند به صورت یک اسپری کوچک یا نبولایزر (دستگاهی که داروهای آسم به قطرات ریز تبدیل می کند) استعمال شوند لذا می توانند از طریق یک ماسک و یا قطعه ای دهانی مصرف شوند.

ایپراتروپیوم (آترو ونت). مانند سایر بازکننده های برونش، ایپراتروپیوم در جهت باز کردن راه های هوایی به سرعت عمل می کند و تنفس را راحتتر می کند. ایپراتروپیوم بیشتر در آمفیزم و برونشیت مزمن استفاده می شود، اما در برخی موارد برای درمان حملات آسم نیز استفاده می شود.

کورتیکواستروییدهای خوراکی و داخل وریدی. این داروها ( که شامل پردنیزون و متیل پردنیزولون هستند) التهاب راه های هوایی ناشی از آسم شدید را کاهش می دهند. این دسته از داروها در مصرف طولانی مدت خود می توانند عوارض جانبی جدی ایجاد کنند لذا از آنها فقط در کوتاه مدت و برای درمان علائم شدید آسم استفاده می شود.

اگر شما یک حمله آسم داشتید، یک داروی استنشاقی سریع الاثر به خوبی می تواند علائم شما را کاهش دهد. اما اگر داروهای کنترل کننده بلند مدت شما مناسب باشند، اغلب نباید نیازی به استفاده از داروهای استنشاقی سریع الاثر داشته باشید.

اینکه چند پاف در هفته استفاده می کنید را در جایی یادداشت کنید. اگر نیاز شما به داروهای استنشاقی سریع الاثر بیشتر از توصیه پزشکتان بود، به خود وی مراجعه کنید. در این صورت احتمالا شما نیاز به تنظیم مجدد داروهای کنترل کننده دراز مدت خود دارید.

اگر آسم توسط آلرژن ها ایجاد شده یا بدتر گشته باشد، داروهای ضد آلرژی ممکن است کمک کننده باشند. این دسته شامل موارد زیرند:

شات های آلرژی (ایمونوتراپی). با گذشت زمان، شات های آلرژی به تدریج واکنش سیستم ایمنی بدن را به آلرژن های خاص کاهش می دهد. به طور کلی شات های آلرژی هفته ای یک بار برای چند هفته سپس یک بار در ماه برای یک دوره سه تا پنج ساله دریافت می شوند.

اومالیزومب. این دارو به طور خاص برای افرادی که آلرژی و آسم شدید دارند، به صورت یک تزریق هر دو تا چهار هفته تجویز می شود. این دارو با تغییر سیستم ایمنی بدن عمل می کند.