اسهال

اسهال چیست؟

بیماری اسهال مدفوع آبکی و یا شل و سست است که سه بار یا بیشتر در هر روز اتفاق می‌افتد. تقریبا همه انسان‌ها تجربه اسهال را در طول زندگی خود را داشته‌اند.

بسیاری اوقات اسهال و استفراغ خود به خود پس از طی دوره‌ای بهبود پیدا می‌کنند. اما در این دوره آب و املاح بدن کم می‌شوند که باید این کمبود را با خوردن مایعات سالم جبران کرد.

علائم و نشانه‌های فرد اسهال

فرد مبتلا به اسهال ممکن است علایم خفیف تا بسیار شدیدی را بروز دهد. کسی که دارای بیماری خفیف است ممکن است فقط چند نوبت دفع مدفوع شل داشته باشد، اما حال عمومی‌اش خوب باشد. برعکس، یک فرد مبتلا به اسهال شدید ممکن است ۲۰ یا بیشتر در هر روز دفع داشته باشد، که حتی اتفاق می‌افتد تا هر ۲۰ یا ۳۰ دقیقه بیمار احساس دفع نماید. اسهال ممکن است با تب شکم درد و یا قوانج همراه باشد.

دلایل بروز اسهال

موارد بد اسهال، می تواند در اثر تعدادی از منابع ایجاد شود که عبارتند از:

سرماخوردگی

آنتی بیوتیک‌ها

مسمومیت غذایی

یک عفونت ویروسی

آب آلوده

انواع خاصی از عمل جراحی

تعدادی از بیماری‌های دستگاه گوارش

موارد زیر در بهبود و درمان اسهال مفیدند:

استفاده از انواع مایعات در فواصل معین به بهبود فرد دچار اسهال کمک می‌کند.

رژیم غذایی مناسب: مصرف مایعات، غذای کم‌حجم و مقوی

از همان روز اول شروع اسهال باید از مصرف مواد غذایی حاوی فیبر خودداری شود. سوپ‌ها، برنج و به خصوص کته، پاستاها و سیب‌زمینی کاملا پخته شده و موز کاملا رسیده انتخاب‌های مناسبی است. در روز دوم می‌توان از گوشت‌های سفید، ماهی و تخم‌مرغ استفاده کرد. ماست نیز گزینه‌ خوبی است.

چای: چای سیاه حاوی ۸- ۱۲ درصد تانن است، بنابراین یکی از بهترین دارو‌های ضداسهال طبیعی است که هیچ‌گونه محدودیت و ممنوعیتی برای مصرف ندارد.

اگر اسهال ایجاد شده به دلیل تغییر شرایط غذایی و آب و هوایی باشد(مثلا در مسافرت) و نه در اثر میکروب‌ها و ویروس‌ها، استفاده از چای به صورت پودر باعث ایجاد تعادل هضم و جذب و برگشت شرایط طبیعی بدن از حالت اسهال به حالت طبیعی است.

چای جوشیده که رنگ سیاه، مزه تلخ و بوی خاص چای جوشیده دارد، نیز دارای خاصیت ضداسهال بوده و در شرایط عادی می‌تواند باعث ایجاد یبوست شود.

محصولات لبنی به غیر از ماست، مواد غذایی چرب، مواد غذایی خیلی شیرین، مواد غذایی سرشار از فیبرهای غذایی مانند سبزیجات سبز خام، مواد غذایی پر ادویه و تند و آجیل‌ها که باعث حساسیت روده‌ها می‌شوند و نباید خورده شوند.

نوشیدنی‌های الکلی، کافئین‌دار و شیرین حالت اسهال را شدیدتر می‌کند. نوشیدنی‌های ورزشی آماده می‌تواند به جذب بهتر مایعات و درمان اسهال کمک کند.

بهترین راه‌های درمان اسهال

مواد غذایی مناسب برای درمان اسهال

۱-دم کرده یونجه درمان اسهال است. اما اگر زیاد مصرف شود نفخ می‌آورد.

۲-موز کال شکم را سفت می‌کند و از راه‌های درمان اسهال است. موز کال زخم‌های روده را نیز بهبود می‌بخشد. گفته می‌شود شیر گل‌های موز در درمان اسهال خونی بسیار مؤثر است و به نوعی معجزه می‌کند.

۳-چای ریحان

۴-خاکشیر یکی دیگر از راه‌های درمان اسهال است.

۵-جو اگر سه روز در آب خیس شود، مایعی به دست می‌آید که در بهبود حالت فرد مبتلا به اسهال مفید است.

۶-گشنیز، گاهی برای درمان یبوست به عنوان ملین به کار می‌رود و گاهی برای درمان اسهال استفاده می‌شود.

۷-ماست از جمله خوراکی‌هایی است که برای بهبود و درمان اسهال کودکان مفید است. مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها باعث نابودی باکتری‌های مفید دستگاه گوارش و بروز اسهال می‌شود به همین دلیل مصرف ماست در کنار استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها توصیه می‌شود.

ماست برای بهبود و درمان اسهال کودکان مفید است

۸-خرما

۹-مخلوط پیاز و سیب: پیاز رنده شده با سیب به مقدار مساوی در دفع اسهال مفیدند.

۱۰-جوشانده پوست انار که برای درمان اسهال موثر است.

۱۱-سماق: یک قاشق غذاخوری پر پودر سماق همراه با آب سرد، به درمان اسهال کمک می‌کند. اگر بعد چند ساعت حالت اسهال ادامه داشت نصف قاشق دیگر خورده شود.

۱۲-ازگیل خام

۱۳-علف هفت‌بند که برای درمان اسهال خونی، اسهال معمولی و بواسیر توصیه می‌شود.

۱۴-گل‌های خشک شده انبه، مغز هسته انبه نیز ضد اسهال است.

۱۵-سیب رنده شده

۱۶-دارچین مقوی معده، ضد نفخ و ضد اسهال است.

۱۷-جوشانده میوه به برای درمان اسهال‌های طولانی مفید است.

از چه غذاهایی باید پرهیز کرد؟

هنگامی که به اسهال مبتلا شده اید، مصرف برخی مواد غذایی ممکن است شرایط شما را وخیم‌تر کنند. مواد غذایی که موجب اسهال می شوند به طور معمول حاوی مقدار زیادی از مواد تشکیل دهنده مصنوعی، چربی ها، ادویه ها یا محرک هایی مانند کافئین هستند و همچنین غذاهایی که دارای قند و چربی بالا هستند، اسهال را تشدید می‌کنند.

برخی از غذاهایی که در صورت ابتلا به اسهال باید از مصرف آن‌ها پرهیز کنید در ادامه اشاره می‌شود:

۱- شیر

لاکتوز موجود در شیر و دیگر محصولات لبنی نرم مانند پنیر خامه ای، بستنی و خامه ترش، در زمان ابتلا به اسهال موجب تضعیف شرایط روده‌ها و ناتوانی در رسیدگی به این شرایط می‌شود. هنگامی که بیش از حد لاکتوز مصرف می‌کنید، این قند وارد روده بزرگ می‌شود و شرایط اسهال را وخیم‌تر می‌سازد.

مصرف شیر در زمان اسهال باعث تضعیف عملکرد رودها می‌شود

 با این وجود، مصرف ماست و پنیر‌های سفت می‌تواند شرایط اسهال را بهبود ببخشد، زیرا آن‌ها از لاکتوز کمی برخوردار بوده یا بدون لاکتوز هستند.

۲- حبوبات

در فهرست مواد غذایی که باید هنگام ابتلا به اسهال از آن‌ها پرهیز کنید، حبوبات را نمی‌توان نادیده گرفت. حبوبات می‌توانند با عبور از روده کوچک به صورت گوارش نشده وارد روده بزرگ شوند.

حبوبات گوارش نشده یکی از دلایل اصلی نفخ شکم و همچنین اسهال محسوب می‌شوند.

۳- جایگزین‌های قند

شیرین کننده‌های مصنوعی مانند سوربیتول، مانیتول، و زایلیتول که به طور معمول در آدامس‌ها و آبنبات‌های بدون قند و دارو‌ها یافت می‌شوند، از دیگر عوامل موثر در شکل گیری اسهال یا وخیم‌تر کردن شرایط آن هستند.

۴- الکل

هنگام ابتلا به اسهال یا هر مشکل معده‌ای دیگر، به هیچ وجه الکل مصرف نکنید. الکل همانند یک سم برای دیواره داخلی معده عمل می‌کند و همچنین سوخت و ساز کبد را تغییر می‌دهد.

مصرف الکل باعث شدید‌تر شدن اسهال می‌شود

درمان دارویی

در موارد خفیف‌ می‌توان‌ از داروهایی‌ مثل‌ لوپرامید و پپتوبیسمول‌ استفاده‌ کرد. امکان‌ دارد سایر داروهای‌ ضداسهال‌ تجویز شوند. در صورت‌ شناسایی‌ یک‌ انگل‌ یا باکتری‌ به‌ خصوص‌ به‌ عنوان‌ علت‌ اسهال‌، امکان‌ دارد آنتی‌بیوتیک‌ تجویز شود.

در موارد زیر باید درمان خانگی را متوقف کرد و سریعاً به پزشک مراجعه کرد:

•           اگر اسهال بیش از ۴۸ ساعت طول بکشد

•           درد شدیدی در شکم و یا روده به وجود آید.

•           درجه تب به ۳۸ درجه سانتیگراد یا بالاتر برسد.

•           مخاط، خون یا کرم در مدفوع ظاهر شود.

همان طور که اشاره شد اگرچه تغییر در رژیم غذایی اولین قدم در درمان اسهال است اما به منظور تسریع در روند بهبودی داروهای مختلفی به منظور درمان اسهال تولید شده‌اند که در ادامه به صورت اجمالی به برخی از این داروها اشاره می‌شود.

لوپرامید

قرص لوپرامید (Loperamide) یکی از داروهای ضد اسهال است که در صورت مصرف ممکن است عوارضی مثل سرگیجه، خواب‌آلودگی و تهوع به دنبال داشته باشد. توجه داشته باشید که این دارو برای اسهال‌های ناشی از عفونت توصیه نمی‌شود زیرا دفع میکروب‌ها را از روده به تأخیر می‌اندازد.

دیفنوکسیلات

قرص دیفنوکسیلات (Diphenoxylate) دارویی برای درمان اسهال و بیماری‌های التهاب روده می‌باشد. تاری دید یا خشکی پوست از عوارض دیفنوکسیلات است. این دارو با کاهش دادن حرکات روده زمان عبور غذا از روده‌ها و جذب آب اضافی را افزایش می‌دهد و در نتیجه سبب کاهش میزان اسهال می‌شود. توجه داشته باشید که دیفنوکسیلات دارویی است برای رفع علایم اسهال و به هیچ وجه علت زمینه‌ای اسهال را درمان نمی‌کند. مصرف طولانی مدت دارو ممکن است موجب بروز تحمل و استفاده مقادیر زیاد آن موجب وابستگی به دارو شود.

بیسموت ساب سیترات

قرص بیسموت ساب سیترات (Bismuth Subcitrate) برای مشکلات گوارشی نظیر عفونت یا زخم معده مصرف می‌شود.استفراغ از عوارض قرص بیسموت ساب سیترات است.این دارو برای درمان زخم معده و روده و نیز اسهال مسافرتی استفاده می‌شوند. مقدار مصرف این دارو برای هر بیمار باید طبق نظر پزشک تعیین گردد اما به طور کلی برای بزرگسالان دو قرص دو بار در روز و یا یک قرص چهار بار در روز مصرف می‌شود.

اسهال در بارداری

دلایل ایجاد اسهال که با بارداری در ارتباط هستند، شامل موارد زیر می‌باشند:

•           افزایش حساسیت به غذاهایی که پیش از بارداری هرگز مشکل‌ساز نبودند.

•           تغییرات در رژیم غذایی، که در زمان اطلاع خانم از بارداری خود رخ می‌دهند، می‌توانند باعث ناراحتی‌هایی در سیستم گوارش شوند.

•           تغییرات هورمونی معمولاً سیستم گوارش را آهسته کرده و باعث بروز یبوست می‌شوند، اما بروز اسهال نیز در این مورد محتمل است.

داشتن دوره‌های اسهال در ابتدای حاملگی، کاملاً نرمال و بسیار شایع است. با نزدیک شدن به زایمان، بدن شما پروستاگلاندین ترشح می‌کند که هورمونی است که به نرم شدن و آماده شدن رحم کمک می‌کند. پروستاگلاندین همچنین باعث تحریک مدفوع و تکرر آن شده و می‌تواند به اسهال منجر شود. ابتلا به اسهال در سه ماهه‌ی سوم بارداری به این معنی نیست که خیلی به زایمان نزدیک هستید، این یکی از چندین علامت آماده شدن بدن شما برای زایمان است.

این نوع از اسهال، یک پاسخ فیزیولوژیکی طبیعی بدن بوده و به شما یا کودک شما آسیب نمی‌زند. با این وجود، درمان آن در سریع‌ترین زمان ممکن، مهم است و ایجاد تغییر در رژیم غذایی دوران بارداری می‌تواند به تسکین اسهال کمک کند.

اسهال در کودکان

اسهال یکی از بیماری‌های شایع دوران شیرخواری و کودکی است. کودکان بین سنین یک تا سه سال ممکن است به اسهال نوپایان یا اسهال کودکان دچار شوند.

متخصصین اطفال در رابطه با علت‌های معمول اسهال در نوزادان و کودکان دلایل زیر را برشمرده‌اند:

• آلرژی به شیر، عدم سازگاری دستگاه گوارش با یک نوع غذا یا دیگر شرایط بهداشتی خطرناک می‌تواند منجر به اسهال در کودکان شود.

• عفونت‌هایی مانند عفونت ژیاردیاز نیز از این مسئله مستثنی نیست.

• "اسهال کودکان نوپا" به دلیل مصرف مقدار فراوانی آب میوه یکی دیگر از این احتمالات است. اسهال شیر خوار‌ها معمولا از سنین ۶ ماه تا ۳۰ ماهگی شروع می‌شود. زمانی که کودک ۴ سالگی را رد می‌کند، علاوم این بیماری دور می‌شود. یک کودک ممکن است روزانه دو ت. اشش بار مدفوع آبکی داشته باشد، و همچنین وزن از دست بدهد.

تغذیه کودک اسهالی:

شیر مادر (مادر باید بیش از مواقع عادی به کودک خود شیر بدهد)

سوپ

برنج کته شده

چای رقیق با کمی شکر

آب نارگیل

آب کاملاً پاک و تمیز و بهداشتی

محلول ORS که می توان با نظر پزشک از داروخانه خرید یا در منزل تهیه کرد

طرز تهیه محلول ORS خانگی

اگر فکر می‌کنید کودک شما دچار اسهال شده است، برخی از کار‌های کلیدی را می‌توانید انجام دهید:

• مصرف آب میوه‌ها را محدود کنید به ویژه آب میوه‌هایی که حاوی فروکتوز یا سوربیتول بالا هستند مانند، آب سیب و گلابی. آب انگور زرد گزینه‌ای خوب است.

• مقدار چربی را در رژیم غذایی افزایش دهید. (با این حال در این باره با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید).

• مقدار فیبر را در رژیم غذایی افزایش دهید. (توجه: این توصیه می‌تواند کمی گیج کننده باشد، زیرا در زمان‌هایی که کودک دچار یبوست می‌شود، رژیم‌های غذایی با فیبر بالا توصیه می‌شود. فیبر می‌تواند به درمان انواع اختلالات دستگاه گوارش کمک به سزایی کند).

پیشگیری از اسهال

اگرچه پیشگیری سخت است اما چندراه برای کاهش دادن موارد اسهال در کودکان وجود دارد:

رعایت بهداشت دست به‌ویژه پس از استفاده از سرویس بهداشتی و قبل از غذا خوردن.

تمیز نگه‌داشتن سطوح حمام برای پیشگیری از سرایت میکروب‌های عفونت زا.

شستن میوه و سبزی‌ها قبل از مصرف.

شستن سطوح آشپزخانه و وسایل آشپزی پس از تماس پیدا کردن با گوشت خام به‌ویژه مرغ.

قرار دادن گوشت در یخچال به محض خرید. پخت گوشت تا زمانی که دیگر صورتی نیست. پس از پخت، قرار دادن غذای باقی‌مانده در یخچال.

دقت در خرید مواد غذایی از فروشندگان دستفروش.

نشستن ظروف حیوانات خانگی در ظرفشویی مخصوص خانواده.

چند نکته که باید به آن‌ها توجه کرد

در صورتی که فرد دچار اسهال مشکلاتی دارد که استفاده از مایعات را برایش محدود شده، پیش از شروع مصرف زیاد مایعات حتما باید با پزشک مشورت کند.

کودکان، زنان باردار و سالمندان مبتلا به اسهال باید بسیار مراقب باشد.

شیرخوارانی که شیر خشک می‌خورند باید با مشورت پزشک از شیر خشک مناسب‌تری استفاده کنند، اما در مورد شیرخوارانی که شیر مادر می‌خورد، هیچ تفاوتی ندارد و نباید شیر مادر قطع شود.

کم شدن آب بدن ناشی از اسهال می‌تواند برای کودکان خطرناک باشد. قبل از دادن هر دارو باید با یک پزشک مشورت شود.

بدون تجویز پزشک نباید بیش از دو روز خوددرمانی کرد و داروی ضد اسهال خورد. مصرف بیش از اندازه‌ این داروها مشکل‌ساز شده و باعث یبوست می‌شود. در صورت داشتن تب یا اثر خون در مدفوع باید حتماً به پزشک مراجعه شود.

رعایت بهداشت در پیشگیری از ابتلا به اسهال مهم است

اسهال خونی

اسهال خونی اختلال روده‌های بزرگ است که توسط میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا ایجاد می‌شود. در این بیماری میل دائم برای دفع مدفوع وجود دارد. در اسهال خونی، اسهال شدید وجد ندارد، اما غالبا بلغم و خون به همراه مقدار کمی مدفوع وجود دارد. زمانی که اسهال خونی ایجاد می‌شود، زخم‌های درون روده بزرگ، باعث تحریک دائمی روده می‌گردند.

در اسهال خونی قبل از نیاز به تخلیه مدفوع، دل پیچه و درد در ناحیه شکم ایجاد می‌گردد. مقدار کمی مدفوع و تکه‌های زخم به عنوان بلغم و خون خارج می‌شود. علت اسهال خونی و شدت آن بسته به نوع و شدت بیماری می‌تواند حاد یا مزمن باشد. در موارد حاد خروج مدفوع به سختی و همراه با دفع مقدار زیادی بلغم انجام می‌گیرد. همچنین زمانی که علت اسهال خونی، میکروب‌ها باشند با تب شدید همراه خواهد بود.

در صورت ابتلا به اسهال خونی بهتر است به پزشک مراجعه کنید، اما می‌توانید برای تسکین دل‌پیچه و جلوگیری از تشدید وضع از برخی راهکار‌های درمان خانگی استفاده کنید:

۱- آبلیموی تازه

آب دو عدد لیمو را به یک لیوان آب اضافه کرده و همراه با نمک معدنی و شکر برای طعم دادن، ۳ تا ۴ بار در روز بخورید. این روش ساده‌ترین و بهترین شیوه درمان اسهال خونی در طب سنتی است.

۲- روغن کرچک

یک قاشق چای‌خوری روغن کرچک به همراه ۱ قاشق چای‌خوری آب زنجبیل در نصف فنجان آب گرم بریزید و مخلوط حاصل را دو مرتبه در طول روز بنوشید. روغن کرچک حذف سریع‌تر مواد سمی را از دستگاه گوارش تسهیل می‌کند. این روغن به عنوان یک روان‌کننده و ملین ملایم عمل می‌کند.

۳- پوست انار

۵۰ گرم پوست انار در ۲۵۰ میلی‌لیتر شیر بجوشانید و آن را به سه قسمت تقسیم کنید و در طول روز بنوشید. این معجون تسکین خوبی برای اسهال خونی است. پوست انار به عنوان قابض عمل می‌کند و عفونت را به سرعت از بین می‌برد.

۴- زردآلو

برگ زردآلو خاوی ترکیبات ضد سم است که در مقابله با عفونت‌های انگلی استفاده می‌شود. برای درمان اسهال خونی در کودکان و بزرگسالان ابتدا برگ‌ها را بشویید و عصاره آنرا بگیرید. این عصاره را بر روی مناطق آسیب دیده بمالید. هر روز قبل از رفتن به رختخواب این کار را انجام دهید.

بهترین کلینیک زیبایی

کلینیک پوست مو زیبایی

دکتر پوست و زیبایی